به گزارش روزپلاس؛ سر گذرها بساط خروس جنگیشان به راه بود. کوچک و بزرگ جمع میشدند تا ببینند امروز خروس فلان داش مشدی ظفر مییابد یا خروس جنگی بهمان چغاله مشدی بیشتر زخم میزند تا صاحبش اسم و رسمی در محله در کند. کفترباز هم بودند؛ آن هم از نوع تیرش.
وقتی کفتر سفید پاپرشان در هوا چند معلق میزد، بچههای محله برای این نمایش کف و سوت میزدند. لوطی جماعت را تهرانیها با همین نشانهها میشناختند. جماعتی عمدتاً کم سواد با ظاهری متفاوت که گاهی؛ مثل پاسبان، خانههای محله را میپاییدند که نکند گذر دزد به محله شان بیفتد و گاهی هم چنان جنگ و دعوایی راه میانداختند که آزارش به صغیر و کبیر میرسید. با وجود این، ورود به جرگه لوطیها آسان نبود؛ مرامنامه نانوشتهای داشت و آزمونهای مردافکنی که خیلیها از عهده انجام آن برنمی آمدند. ما در این مقاله با کمک یکی از تهران شناسان به منشور اخلاقی لوطیها و آزمونهای عجیب و غریب ورود به دنیای لوطی گری در تهران قدیم پرداخته ایم.
برگی از منشور اخلاقی لوطیگری
جماعت لوطی را تهرانیها هم با مرام و جوانمردی و تعصبشان به محله میشناختند و هم نامشان یادآور گردنکلفتی، زورگویی و اخاذی بود. با وجود این، لوطیگری برای خود مرام و مسلکی داشت؛ حتی منشور اخلاقی نانوشتهای داشت که اگر میخواستی تمام داش مشدیهای تهران نامت را با حسرت ببرند، باید مو به مو به آن عمل میکردی. این تهران شناس میگوید: «ورود به گروه لوطیهای محله کار آسانی نبود. آنها کسی را به جمع خود راه نمیدادند، مگر اینکه قوانین نانوشته لوطیگری را رعایت میکرد.
منشور اخلاقی نانوشتهای هم داشتند. اگر کسی میخواست لوطی شود باید از دسترنج خود نان میخورد، به بزرگترها احترام میگذاشت، از محرومان دستگیری میکرد، به محله و شهرش تعصب داشت و به مادیات بیاعتنا بود.» وی ادامه میدهد: «کسی که وارد حلقه جماعت لوطی میشد، نباید در مقابل بیغیرتها یا به قول خودشان پنطیها یا نالوطیها سر تعظیم فرود میآورد. نباید به خاطر مال دنیا پیش این و آن دست دراز میکرد و اگر رفیق به دردسر میافتاد باید از جان و مال مایه میگذاشت.»
ظهور لوطیها در عهد قجر
لوطیها را ادامهدهنده راه عیاران و پهلوانان قرن سوم هجری میدانند که بهعنوان یک طبقه اجتماعی در شهرهای بزرگ ظهور کردند. اما در تهران نخستین نشانهها از وجود این طبقه اجتماعی در منابع مکتوب به دوران قاجار برمیگردد؛ همان روزگاری که در گذرها لخلخ راه میرفتند و محلههای ناامن عهد ناصری را برای اهالی امن میکردند. زمانی به نمونهای از لوطیهای معروف عهد ناصری در منابع مکتوب اشاره میکند: «(م-گ) یکی از نخستین لوطیهای تهران است که نامش در منابع مکتوب آمده.
او از لوطیان معروف محله سرپولک در زمان ناصرالدین شاه بود که مورد غضب عینالدوله قرار گرفت و پایش به زندان باز شد. معروف بود گاوکش چنان قدرتی در محله داشت که اگر لبتر میکرد میتوانست هزار مشدی را با خود همراه کند. اگرچه پس از روی کارآمدن حکومت مشروطه از زندان آزاد شد، اما چنان در زندان شکنجه شده بود که از ترس بازگشت دوباره به زندان مجبور به خودکشی شد.»
از چغاله مشدی تا باباشمل
لوطیها هم میان خودشان نظام طبقاتی داشتند؛ نه از آن نظامهای طبقاتی که ضعیفها همیشه ضعیف میمانند و قرار نیست هرگز رنگ بالانشینی را ببیند. در مرام و مسلک لوطیها که دم از جوانمردی میزدند، تازه واردها هم امید داشتند یک روز باباشمل محله شوند و یک دوجین نوچه پیش پایشان خم و راست شود. تازه وارد به جمع لوطیهای محله از مرتبه «چغاله مشدی» شروع میکرد. چغاله مشدی تازه خانه اول لوطیگری بود و اگر کسی میخواست داش مشدی یا لوطی شود، هزار جور آزمون و چالش پیش پایش قرار میگرفت. ایشان میگوید: «در نظام طبقاتی لوطیها، باباشملی آخرین مرتبه بود. هر محله برای خودش یک باباشمل داشت که مرجع داش مشدیها و جامع همه صفات یک لوطی تام و تمام بود؛ کسی که هیچ لوطی روی حرف او حرف نمیزد. معروف است تهران عهد قاجار در حدود ۱۵۰ سال پیش، ۱۵ باباشمل داشت که همگی از احترام ویژهای برخوردار بودند.»
لوطیگری بدون دموکراسی
باب صعود در سلسله مراتب لوطیگری باز بود؛ وی میگوید: «اگر از کارهایی مثل مرشد شدن در زورخانه و اخلاق داشی و لیاقت ذاتی برای رسیدن به باباشملی بگذریم، لوطیها باید برایترقی کارهای عجیب بسیاری انجام میدادند. کسی که میخواست در نظام طبقاتی لوطیها پیشرفت کند باید ثابت میکرد میتواند ۱۰ دست چلوکباب و ۴ من هندوانه را یک جا بخورد. بدون استراحت، ۳۰ دور در چالهحوض شنا کند یا یک مجمع پر از توت نوبرانه را از روستای حسنآباد کن روی دست بگیرد و بدون وقفه به تهران بیاورد.» با وجود این، انتخابات در مرام لوطیها جایی نداشت. یعنی برای انتخاب باباشمل محله خبری از دمکراسی نبود. ایشان میگوید: «برای تعیین باباشمل محله انتخابی در کار نبود. همه لوطیهای جمع میدانستند که کدام داشی یا لوطی از بقیه لایقتر است و همه به حرف او گوش میکنند.»
دور این کارها را خیط بکش!
کسی که لوطی میشد، نباید سراغ هر شغلی میرفت. انگار هرچه مرتبه و درجه لوطیها بالاتر میرفت، دایره مشاغلشان هم محدودتر میشد. تازه واردها که هنوز یک پایشان بیرون جرگه لوطیگری بود و یکپایشان داخل گود، اجازه داشتند با شغلهایی مثل فرفرهسازی، دوغفروشی، چغالهفروشی، توتفروشی و... خرجشان را دربیاورند. اما امان از روزی که یک لوطی از سر ناچاری و نداری سراغ دلاکی، حمالی، حلاجی و مقنیگری میرفت؛ آنوقت از چشم لوطیها میافتاد و کلاهش پس معرکه بود.
یادگاری لوطیها روی دیوار شهر
نام لوطیها روی برخی گذرها و معابر تهران هم دیده میشود؛ گذر لوطی صالح در دل بازار تهران که قدمتش به دوره آقامحمدخان قاجار میرسد یکی از همین نمونههاست. «لوطی صالح» مثل لوطی اکبرخان پامناری از لوطیهای بامرام و پهلوانهای تهران قدیم بود که به فقرا و تنگدستان کمک بسیار میکرد. چون لوطی صالح ساکن همین محله بود و هر روز گذرش به این کوچه قدیمی میافتاد، تهرانیها نام او را برای این گذر انتخاب کردند. قهوهخانه حاج تقی در دروازه غار یا خانه رمضان یخی در همین محله هم از دیگر اماکن شهر است که با نام لوطیهای معروف گره خورده است.
وقتی لوطیها آرامش محله را برهم میزدند
اسم لوطیها ومنش لوطیگری از دعوا و درگیری هم جدا نیست. لوطیها اگرچه گاهی حامی اهالی محله بودند و برای حفظ جان و مال همسایهها کم نمیگذاشتند، اما گاهی هم با دعواهای خیابانی و بگیر و ببندهایشان اهالی محله را آزار میدادند. ایشان میگوید: «همزمان با سر و سامان گرفتن تشکیلات نظمیه در دوره پهلوی اول، حضور لوطیها در تأمین امنیت محله تحت تأثیر قدرت نظمیه کمرنگ شد. تا مدتها از حضور آنها در فعالیتهای اجتماعی خبری نبود. اما در آغاز دهه ۲۰ و همزمان با ضعیف شدن حکومت مرکزی آنها با ظاهری جدید وارد عرصه فعالیتهای سیاسی شدند و هر گروهی به خدمت یک جریان سیاسی درآمد.» زمانی ادامه میدهد: «از دهه ۲۰ به بعد، دعوا و درگیری این گروه با یکدیگر هم بیشتر شد. دعوای تاریخی حسین رمضان یخی و طیب حاج رضایی در چهارراه مولوی یا دعوای ناصر جیگرکی و طیب در خیابان سیروس و... نمونههایی از دعوا و درگیری این طبقه اجتماعی در خیابانهاست که در منابع تاریخی ثبت شده است.»
آکتورهای سینما
لوطیها بهعنوان یک طبقه اجتماعی در بسیاری از آثار سینمایی که به فیلم فارسی معروفند حضوری پررنگ داشتند. هنوز هم برخی اماکن و گذرهای تهران در حافظه مشترک تهرانیها یادآور این طبقه اجتماعی خاص است. سکانس کشته شدن «کریم آب منگل» به دست قیصر در حمام نواب یکی از سکانسهای معروف فیلم قیصر است که حمام تاریخی گذر امامزاده یحیی (ع) را در حافظه مشترک تهرانیها با جماعت لوطی پیوند داده است.
وقتی لباس لوطیها مد بود
برای لوطی شدن فقط مرام لوطیگری و انجام کارهای محیرالعقول کافی نبود. تازه وارد به این جرگه باید رخت و لباس لوطیها را هم به تن میکرد و همرنگ این جماعت میشد. اگرچه کلاه مخملی، کت و شلوار مشکی و سبیلهای تابدار شمایل آشنای لوطیهای دوره پهلوی دوم برای ماست، اما لوطیهای عهد قجری که حکم پدری بر گردن لوطیهای دوران پهلوی داشتند، با رخت و لباس دیگری در محله ظاهر میشدند.
لوطی دوره قاجار، وقتی یک لوطی درست و درمان محسوب میشد که چپق با چوب آلبالو یا عناب و دستمال ابریشمی کاشانی همیشه همراهش باشد شال دور کمرش را به سبک لام الف لام ببندد. همیشه گیوه به پا کند و با یک زنجیر بیسوسه یزدی در دست و قمه اصفهانی در جیب، کوچههای تهران را گز کند. اما در دوره پهلوی، رخت و لباس لوطیها همزمان با تغییر آشکار در ظاهر و لباس ایرانیها تغییر کرد. آثار سینمایی آن دوره که این طبقه اجتماعی را به تصویر میکشیدند هم سر و شکل سینماییتری به لباس لوطیها دادند و به تدریج کلاه مخملی، کت و شلوار، کفش نوکتیز و تسبیح شاه مقصود به لباس مد روز لوطیها تبدیل شد.
ویدیو طنز/تصاویر لحظه درگیری پدافند با ریز پرنده رژیم صهیونیستی
فیلم/تصویری دیده نشده از حمله نا موفق ریز پرنده ها به تاسیسات اصفهان
عکس/ تمسخر رژیم صهیونیستی توسط کاربران عرب در حاشیه حادثه اصفهان
طنز/ اولین عکس از محل برخورد موشک به پایگاه هشتم شکاری اصفهان
توده ۱۸ کیلویی از بدن یک بانوی بهشهری خارج شد
ویدیو/ زورگیران موش شدند
دیوارنگاره میدان ولیعصر؛ اسرائیل از خانه عنکبوت سست تر است
عکس/ پوستر رسانه KHAMENEI.IR در پی پاسخ تنبیهی ایران به رژیم صهیونیستی
یک مامور انتظامی در شهرستان هیرمند به شهادت رسید/ عکس
بازدید قلعهنویی از باشگاه آلانیا اسپور ترکیه + عکس
دیدار نابغه کشتی جهان با عبدالرشید سعداللهیف در مدینه+عکس
عکس/ اسبسواری دختر ۶ ماهه سردار آزمون
قاب عکسی آخرالزمانی از شهر خانیونس پس از خروج نیروهای اسرائیل از آن!
عکس/ پیام تبریک رونالدو به مسلمانان
حضور بن سلمان در نماز عیدفطر/عکس
نخستین تصویر از هلال عید فطر / عکس
ویدیو/ زورگیری در اتوبان صدر تهران
اولین عکس از همسر رضا داوودنژاد در مراسم خاکسپاری
عکس/ حضور رئیس قوه قضائیه در راهپیمایی روز قدس
عکس/حضور رئیس مجلس در راهپیمایی بزرگ روز قدس
عکسی از ناطق نوری و سردار فلاح در راهپیمایی روز قدس تهران /وزیر احمدی نژاد هم آمد
عکس/فریاد «مرگ بر اسرائیل» فرزندان شهدای حادثۀ تروریستی ساختمان کنسولی سفارت ایران
تصویر/ کودک بلوچ که در حملات تروریستی گروهک جیشالعدل مجروح شد
تصویر ۲ تروریست به هلاکت رسیده در چابهار
اولین تصاویر از شهدای حادثه تروریستی چابهار
گزارش تصویری/ شب قدر متفاوت در جزیره کیش
عکس/ انگشتر اهدایی آستان قدس به شهید زاهدی
تصویری دیده نشده از شهید زاهدی در سال ۱۳۷۵ | دو سردار شهید در یک قاب
تصاویری از ۷ مستشار نظامی شهید شده در حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه
تصاویری از پسر آیت الله هاشمی رفسنجانی و سیداحمد خمینی در مراسم شب قدر
ویدیو/ منظور پس از مخالفت با واردات خودرو: نظرم درباره واردات خودرو نظر شخصی بود/ مکلف به اجرای قانون هستیم
تصویری باورنکردنی از پسر هادی چوپان/ فیگور مشابه گرگ ایرانی و فرزندش
تصاویر مظنونین حمله تروریستی در مسکو منتشر شد
ابطحی مجروح شد/ سارقین ناکام ماندند+ عکس
عکس/ پست اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا به مناسبت آغاز سال نو
عکس/ کفشهای مرموز بایدن
عکس/ لوگوی گوگل برای نوروز ۱۴۰۳
عکس/ رئیسی با عباس قادری خواننده قدیمی دیدار کرد
مردی که ۷۰ سال با یک ریه آهنی زندگی کرد، درگذشت
عکس/ لحظۀ ترکیدن نارنجک دستساز در دست یک جوان
تصویری جدید از سید حسن نصرالله
انتشار تصاویر فوتوشاپی کیت میدلتون/ همسر ولیعهد انگلیس عذرخواهی کرد
تصویر آخرین حضور آیتالله جنتی درمجلس خبرگان
عکس/ حسن روحانی در مجلس خبرگان
عکس/ کاشت نهال توسط رهبر انقلاب در روز درختکاری
عکس/ ملاقات امیر تتلو با مادر و خواهرش در حاشیه اولین جلسه دادگاه
عکس/ سیدحسن خمینی در حسینیۀ جماران رای خود را به صندوق انداخت
آیت الله مدرسی یزدی و طحان نظیف رای خود را به صندوق انداختند/ عکس
عکس/ محمدباقر قالیباف رأی خود را به صندوق انداخت
عکس/ آيتالله احمد جنتی رأی خود را به صندوق انداخت
ویدئو/ دو توصیه مهم حضرت آقا به مردم
عروس با کلاه ارتشی/ گزارش تصویری از ازدواج دانشجویی در دانشگاه افسری
عکس/ فرمانده مهدی برروی دیوارنگاره میدان انقلاب تهران
عکس/ دیدار غمانگیز فردوسیپور و جواد خیابانی/ عادل همکار قدیمی را فراموش نکرد
ببینید/بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری
عکس/ حضور حاج اسماعیل قاآنی در راهپیمایی ۲۲ بهمن
نمایش سامانه موشکی زمین به زمین «قیام» در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن
عکس / چهره درهم بایدن و هریس پس از حمله به پایگاه آمریکا در اردن
دیوارنگاره جدید میدان انقلاب/ عکس
عکس/ حضور شیخ زکزاکی در حرم حضرت معصومه(س)
عکسی از کارگردانی جواد عزتی در فیلم تمساح خونی
موشکهای سپاه دیشب با هشتگ کاپشن صورتی شلیک شد/ عکس
عکس/ جدیدترین دیوارنگاره میدان فلسطین با عنوان "تابوتهایتان را آماده کنید"
دیوارنگاره میدان ولیعصر(عج) برای حمایت از تیم ملّی ایران/ عکس
عکسی دیده نشده از غلامرضا تختی در کربلا
رونمایی از نامه قدیمی غلامرضا تختی/عکس
پیکر دختر کاپشن صورتی با گوشواره قلبی در حمله تروریستی دیروز/ عکس
دیوارنگاره تهدیدآمیز میدان ولیعصر رونمایی شد / عکس
تصویری از دیدار «شهید صالح العاروری» با رئیس جمهور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲
آخرین تصویر ثبت شده از حاج قاسم سلیمانی قبل از شهادت
سردار سلیمانی و مادرش روی دیوارنگاره میدان ولیعصر + عکس
دیدار رئیسی با خانواده سردار شهید سید رضی موسوی
حمله جعلی با عکس جعلی!
برخی مسئولان به دلیل کارهای بیقاعده در حوزه حجاب تذکر دریافت کردهاند/ کارهای بی قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد
پرویز داوودی معاون اول دولت اول احمدینژاد درگذشت
درج نام مادر روی کارت ملی منتفی شد؟
کدام خودروها مشمول مالیات شدند؟
جام عجیب به لژیونر ایران رسید/ سوپرشیلد بالای سر رفت! + عکس
اینفوگرافیک/ از پایگاه هوایی «نواتیم» چه میدانید؟
شگفتانگیزان لیگ برتر والیبال؛ موهایی که سپید شد
زورگیران اتوبان صدر دستگیر شدند
یک مامور انتظامی در شهرستان هیرمند به شهادت رسید/ عکس
مالکان استقلال و پرسپولیس مشخص شدند
آغاز ثبت سفارش کتابهای درسی سال تحصیلی جدید از اردیبهشت ماه
چمران: خطر زلزله بیخ گوشمان است
کامران قاسمپور رقیب حسن یزدانی برای المپیک پاریس شد؛ جنگ گلادیاتورها!
ماجرای تنبیه بدنی یک دانش آموز در سیستان و بلوچستان چه بود؟
صفحه یک روزنامه اسرائیلی/ اسرائیل و ایالات متحده در حال آماده شدن برای پاسخ ایران هستند
ماجرای فوت پرستار کرمانشاه چه بود؟
آغاز اعزام زائران عمره مفرده از سوم اردیبهشت
برنامه امتحانات نهایی خردادماه ۱۴۰۳ اعلام شد
زمان ثبتنام کلاس اولیها اعلام شد/ متولدان نیمه دوم سال هم ثبتنام میشوند؟
قیمت روز محصولات ایرانخودرو یکشنبه ۱۹ فروردین ۱۴۰۳
هشدار پلیس فتا نسبت به کلاهبرداری در پوشش پرداخت فطریه و کفاره
عکس/ حضور زیاد نخاله در مراسم روز قدس تهران
عکسی از ناطق نوری و سردار فلاح در راهپیمایی روز قدس تهران /وزیر احمدی نژاد هم آمد
عکس/فریاد «مرگ بر اسرائیل» فرزندان شهدای حادثۀ تروریستی ساختمان کنسولی سفارت ایران
عکسی از قالیباف در مراسم وداع با شهیدان سردار زاهدی و صالحی روزبهانی
عکس/ ماشین عجیب و غریب عادل فردوسی پور
بی تفاوتی عجیب اتحادیه جهانی به ستاره های کشتی ایران در قهرمانی آسیا
سامانه بارشی در راه ایران/ آخر هفته بارانی در این استانها/ بارشها کی به تهران میرسد؟
قیمت دلار، یورو و ۴۴ ارز دیگر امروز ۱۵ فروردین /قیمت افغانی امروز چند شد؟
عسل حیدری از درخشش تیم ملی هاکی روی یخ روایت میکند/ به افتخار دختران یخی
آخرین پست اینستاگرامی رضا داوودنژاد+عکس
دوربینهای طرح ترافیک تهران با نرخ جدید روشن شد
وزارت کشور تصمیمی برای تعطیلی بوستانها در روز ۱۳ فروردین نگرفته است
حداقل حقوق ۱۴۰۳ یک کارگر چقدر است؟/ عکس
وضعیت پارک های تهران در سیزده بدر/ برنامه های همزمان روز طبعیت و شهادت حضرت علی (ع)
چرایی افزایش تعرفه اینترنت و مهم ترین تعهد اپراتورهای ارتباطی
فدراسیونی بدون رییس!
دروغ 13 مرجانه گلچین برای دیده شدن
آسمان بارانی و همراه با رعد و برق چند روزه در ۱۷ استان ایران
مذاکره با پرسپولیس انجام شد/ هافبک گلزن در آستانه توافق با سرخها
هشدار برای این استانها صادر شد/ کدام استانها روز سیزده بدر بارانی دارند؟
نگاهی به مهمترین مصوبات مجلس در سال ۱۴۰۲
اینفوگرافیک/ چه زمانی نباید خرما بخوریم؟
گفتگوی دو وزیر سابق در خصوص صداوسیما
توهین دوباره بایدن به پوتین
اینفوگرافیک/ کدام رذایل اخلاقی در قرآن آمده است؟
خودکشی یک دکتر جوان در دلفان / یک مسئول: زنگ خطر خودکشی رزیدنتها به صدا درآمد / عوامل انسانی دخیل قابل شناسایی و مجازات هستند
فرصت ویژه قلعهنویی برای صعود و اعتماد بیشتر به جوانان مقابل ترکمنستان
معاون حوزه علمیه ماهشهر به قتل رسید
اعلام جزئیات مذاکره استقلال با الهیار صیادمنش و دو لژیونر دیگر
بازگشت پرهزینه و ناموفق صداوسیما به سلبریتی ها/ پرداخت های میلیاردی صحت دارد؟
بزرگترین پیشرفتهای فناوری در سال گذشته چه بود؟
شماره تلفن های ضروری در عید نوروز
عکس/ مروری بر نامگذاری سالها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۳
بانک صادرات ایران پشتیبان تولید و اشتغال خواهد ماند
پیام تبریک مدیرعامل شاراک به مناسبت ۲۹ اسفندماه سالروز ملی شدن صنعت نفت
جدول حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ منتشر شد
هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
توییت نماینده کارگری از جلسه تعیین دستمزد با وزیر کار
اینفوگرافیک/ توصیههایی برای جلوگیری از چاقی در ماه رمضان
اینفوگرافیک/ کمک به رفع خوابآلودگی رانندهها با چند روش ساده
هشدار نوروزی پلیس فتا: WiFi رایگان ترفند مجرمان سايبری است
هشدار سیلاب؛ مردم سعی کنند تا سال تحویل سفر نروند
ورود سامانه بارشی به کشور از امروز/ فروردینِ بارانی آغاز میشود
هفت زوج آقای گلی در فوتبال ایران/ اسدی - مغانلو زوج جدید میشوند؟
اجرای طرح ترافیک پایتخت تا ۲۸ اسفند/ جزییات اجرای طرح در نوروز
چطور اینترنت هدیه دولت را فعال کنیم؟
اینفوگرافیک/ با سرگیجههای بعد از افطار چه کنیم؟
رونمایی کیم از «قدرتمندترین» تانک جهان