از نمایش «روغنی» در موزه هنرهای معاصر تا «صمغ سیاه» مصری/ جادوی سیاه و ارتباط دنیای جن و انس/ پرفورمنس: هنر یا ریچوآل؟

اگر فرو رفتن خاسب در روغن حوض، بخشی از این پرفورمنس کذایی نبوده و جنجال به پا شده حول آسیب دیدن یک «اثر هنری» هم بخشی از تکنیک‌های رسانه‌ای عوامل جلوی صحنه و «پشت صحنه»ی این اجرا برای وایرال شدن ویدیوی این اجرا نبوده و این اتفاقا برنامه‌ریزی نشده رخ داده است، این اتفاق تماما به نفع او تمام شد.

کد خبر: ۲۴۴۲۵۴

تاریخ انتشار:۲۸ اسفند ۱۴۰۰ - ۱۸:۵۷ - 19 March 2022

به گزارش روزپلاس؛ بنا به دلایلی، اعتقاد دارد که فرو رفتن خاسب در روغن حوض، اصولا بخشی از این پرفورمنس کذایی بوده و جنجال به پا شده حول آسیب دیدن یک «اثر هنری» هم بخشی از تکنیک‌های رسانه‌ای عوامل جلوی صحنه و «پشت صحنه»ی این اجرا برای وایرال شدن ویدیوی این اجرا بود.

از نمایش «روغنی» در موزه هنرهای معاصر تا «صمغ سیاه» مصری/ جادوی سیاه و ارتباط دنیای جن و انس/ پرفورمنس: هنر یا ریچوآل؟

چندی قبل، در موزه هنرهای معاصر، نمایشی عجیب اجرا شد که «ظاهرا» به دلیل بر هم زدن شکل و ماهیت یک اثر «هنری» قدیمی این موزه، در محافل هنری و فرهنگی پرسر و صدا شد.

در جریان افتتاحیه نمایشگاه «پنج گنج» که ۲۱ اسفندماه در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد، پرفورمنسی توسط یاسر خاسب اجرا شد که در حین اجرای این پرفورمنس، محتوای روغن «ماده و فکر» اثر نوریوکی هاراگوچی بیرون ریخت و آسیب به آن وارد شد.

در این نمایشگاه که به مناسبت بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی افتتاح شد، محمود شالویی مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس ستاد بزرگداشت حکیم نظامی و جمعی از هنرمندان حضور داشتند. موزه هنرهای معاصر هم روز 22 اسفند در بیانیه‌ای از مثلا اتقاق رخ داده در جریان این پرفورمنس ابراز تاسف کرد.

جدای از این که بزرگداشت شاعر و حکیم بزرگ ایرانی، یکی از مفاخر هنر و ادبیات ایران، حکیم نظامی گنجوی، چه ارتباطی با این نمایش «سوپرمدرنیستی» داشت، بررسی سوابق «پرفورمر» مورد نظر، یاسر خاسب، نیز نشان می دهد که نوع کار و «هنر» او فرسنگ‌ها با ادبیات کهن ایرانی فاصله دارد.

صاحب این قلم البته، بنا به دلایلی، اعتقاد دارد که اگر فرو رفتن خاسب در روغن حوض، بخشی از طراحی این پرفورمنس کذایی نبوده و جنجال به پا شده حول آسیب دیدن یک «اثر هنری» هم بخشی از تکنیک‌های رسانه‌ای عوامل جلوی صحنه و «پشت صحنه»ی این اجرا برای وایرال شدن ویدیوی این اجرا نبود، این اتفاق کاملا به نفع او شده چون شاید در حالت عادی، در بهترین حالت همان 16000 فالوئر خاسب در صفحه اینستاگرامش تماشا می کردند.

ریشه‌ی چیزی که به عنوان «پرفورمنس» شناخته می شود، به بیش از یک قرن پیش، در 1916 و «کاباره ولتر» در شهر زوریخ سوئیس باز می گردد. زمانی که اروپا در آتش جنگ جهانی اول می سوخت، گروهی از آرتیست‌های «پیشرو»، در آرامش و فراغت حاکم بر سوئیس(که به عنوان کشور بی‌طرف، مقصد بسیاری از ثروتمندان اروپایی و ثروت‌های ایشان شده بود) کاباره ولتر را ایجاد کردند تا آن چه را که طغیان در برابر روش‌های سنتی بیان هنری و اصولا هنر سنتی می دانستند، به معرض اجرا بگذارند. آوانگاردیسم، آنارشیسم و تلاش هر چه بیشتر برای شکست قیود و محدودیت‌های فرمی، محتوایی و اخلاقی ویژگی کارهای مثلا پیشروی این کاباره بود. گفته می شود که جنبش‌های طغیان‌گرانه‌ی هنری همچون فوتوریسم و دادائیسم و فلوکسوس هم ریشه در همین کاباره ولتر داشته‌اند.

بعد از یک دوره فترت و رکود، با اوج‌گیری جریانات هنری و فرهنگی «پست مدرن» در ایالات متحده و بالتبع اروپا در دهه 1970 دوباره «پرفورمنس» رونق یافت. این بار، رواج تئوری فمینیستی تاثیر خود را بر هنر پرفورمنس چنین گذاشت که «بدن زن» و به ویژه برهنگی زنانه را به یکی از اصلی‌ترین ابژه‌ها در این نوع «هنر» تبدیل کرد. به صورت کلی، بدن انسان و حرکات عجیب و پیچیده با بدن، یکی از اجزاء پرفورمنس است. این که یاسر خاسب نام گروه خود را «بدن دیوانه» گذاشته ریشه در همین رویکرد دارد.

پرفورمنس روی ایجاد احساساتی چون شوک‌زدگی، خشم، اشمئزاز یا هراس در مخاطب بی‌واسطه‌ی خود متمرکز است. استفاده از هنرهایی چون مجسمه‌سازی، نقاشی، موسیقی و شعر، همه در خدمت ایجاد نوعی تیزی و بُرّندگی بصری با هدف تحریک احساسی مخاطب هستند.

نقاشی یک شب در کاباره ولتر، مارسل ژانکو، 1916

قطعه‌ی تعقیب، اثر ویتو آکونچی، 1969

من از آمریکا خوشم می آید و آمریکا هم از من خوشش می آید، اثر جوزف بویز، 1974

نمونه‌های معروفی از پرفورمنس از دوران شکل‌گیری آن است.

اما به اصطلاح «هنر» پرفورمنس، نزدیک به 4 دهه است که با یک نام گره خورده و مشهورترین وجه این بیزینس تنها یک نام است: مارینا آبراموویچ

زن یهودی‌تبار 76 ساله، ‌متولد شهر بلگراد(پایتخت یوگوسلاوی سابق)، به عنوان «ملکه‌ی پرفورمنس» یا به تعبیر خودش، «مادربزرگ پرفورمنس» شناخته می شود. او که، به مدد وجوه عجیب و اصطلاحا گروتسک اجراهای خود و همچنین مداومت حضور در صحنه و البته پشتیبانی و حمایت بی‌وقفه‌ی رسانه‌های جریان اصلی، شهرت یگانه‌ای در بین آرتیست‌های کانسپچوآل و پرفورمنس دارد، وجوه و ابعاد جدیدی را وارد این حوزه کرد که وجوهی تاریک، خوفناک و سیاه هستند.

مشخصه‌ی بارز او، ابداع شاخه‌ای در پرفورمنس به نام «هنر تحمل» است. این سبک، مبتنی بر ایجاد انواع درد و اعمال انواع خشونت بر بدن است. به علاوه، او در واقع مبدع اصلی حرکات پیچیده و عجیب بدنی پرفورمر در اجراست که درباره فلسفه‌ی تاریک پشت آن، حرف خواهیم زد.

یکی از دلایل شهرت آبراموویچ، به کارگیری خون، جسد و اجزاء بدن در به اصطلاح آثار هنری خود است. منتقدانش می گویند، او از خون واقعی و اجزاء واقعی بدن انسان استفاده می کند و «جادوی سیاه» را به صراحت وارد پرفورمنس کرده و بیشتر آثاری که مستقیما ساخته یا در پشت پرده در ساخت آن‌ها نقش ایفاء کرده، در واقع «مناسک»(ریچوآل) جادوی سیاه بوده است.

او خود نام این کثافت‌کاری‌های اشمئزازآور خود روی صحنه را «آشپزی روح»(spirit cooking) گذاشته است و نخستین بار، در سال 1997 بود که پرفورمنس او با این نام منتشر شد که بسیار حیرت‌آور بود. او در آن ویدئو، با خونی که ادعا می شد خون خوک است، روی دیوار دستورالعمل‌های کثیف مناسک جادوی سیاه را می نوشت و در طول ویدئو، بارها ظرفی حاوی خون و امحاء و احشاء یک موجود زنده را روی چیزی که شبیه کودکی مومیایی شده در کنج دیوار بود، می پاشید.

شواهد و مدارک درباره‌ی مشغولیت درازمدت و ریشه‌دار او با جادوی سیاه و مناسک شیطانی، آن اندازه زیاد بود که او مجبور شد در سال 2020، تلویحا اعتراف کند که از این ابزارهای سیاه در کار و زندگی خود استفاده می کند اما «شیطان‌پرست» نیست.

یکی از بزرگ‌ترین جنجال‌ها درباره‌ی آبراموویچ، آثار او و ارتباطات گسترده‌اش با افراد ذینفوذ و قدرتمند، در ماجرای افشای ایمیل‌های «جان پودستا»، رییس کمپین انتخاباتی هیلاری کلینتون در سال 2016، رقم خورد. او با پیتزافروشی بدنام »کومت پینگ پینگ» که اتهامات جدی درباره تحرکات پدوفیلی(آزار جنسی کودکان) الیت قدرتمندی از سیاستمداران حزب دمکرات(به ویژه کلینتون‌ها) در آن مطرح شد، و با صاحب بدنام آن، جیمزآلفانتیس، ارتباط اثبات شده‌ ای داشت.

روابط صمیمی او با بیل و ملیندا گیتس، از دیگر وجوه جنجال‌ساز این شخصیت مرموز است. در آوریل 2020، شرکت مایکروسافت(متعلق به بیل گیتس)، یک ویدئوی تبلیغاتی با موضوع فناوری واقعیت مجازی این شرکت، از آبراموویچ منتشر کرد که دارای نمادهای لوسیفری، جادوی سیاه و کابالا بود. واکنش‌ها و انتقادات سنگین افکار عمومی به انتشار این ویدئو، عاقبت مایکروسافت را وادار کرد که آن را از درگاه‌های خود حذف کند.

اما یک مساله بسیار مهم درباره آبراموویچ وجود دارد. او را طراح بسیاری از اِلِمان‌ها و عناصری می دانند که در یک دهه‌ی اخیر رواج یافت و اکنون به عناصر اصلی ساخت موزیک ویدئو در هالیوود تبدیل شده است. رقص‌های برهنه، اروتیسم آشکار، طراحی صحنه‌ ای که به شدت یادآور صحنه‌های مناسک جادویی چون احضار موجودات شریر است، رقص‌های تند و شکسته با پیچ و تاب‌های عجیب که یادآور خزندگانی چون مار است، نمادگرایی سنگین ویدئوها که مملو از عناصر و سمبل‌های شناخته شده‌ی مکاتبی چون کابالا و وودو و شمنیسم است و...چیزهایی است که آن را به تفکرات و طراحی‌های مارینا آبراموویچ منتسب می کنند.

در یک نکته تردیدی وجود ندارد و آن این که، آبراموویچ «استاد»(mentor) بسیاری از ابرستارگان موسیقی همچون لیدی گاگا، بیانسه و جِی زی بوده است. به عبارت دیگر، طبق گزارش‌های منتشر شده، بسیاری از ستارگان زن امروز دنیای موسیقی، چند سال قبل‌تر، یک دوره‌ی کارآموزی را نزد آبراموویچ گذرانده‌اند که طبق گفته‌های او در یک مصاحبه جنجالی، شامل تمرین‌ها و ریاضت‌های عجیب همچون حضور چند شب به صورت برهنه در جنگل و عذاب‌های بدنی برای افزایش تحمل درد می شود!

با جی-زی خواننده مشهور هیپ هاپ و شوهر بیانسه

او اسم این روش‌ها را، «متد آبراموویچ» گذاشته و مبنای آن دریافت «انرژی» از منبعی نامعلوم است. البته اهل فن می دانند که این چیزی جز نام دیگری برای ارتباط گرفتن با ارواح شریر و اجنه یا به اصطلاح فارسی «موکل» گرفتن نیست. او ورکشاپ‌هایی خاص با تعداد اندکی شاگرد از آرتیست‌های جوان(که خود شخصا گزینش می کند) برگزار می کند و در واقع روح و جسم آن‌ها را در اختیار می گیرد و جهت می دهد.

به این نکته باید توجه داشت که همه‌ی حرکات طراحی‌شده توسط کوریوگرافر که توسط پرفورمر(چه در پرفورمنس و چه در صحنه‌ی موزیک ویدیو) انجام می دهد، مبتنی بر یک ایده و فلسفه است و به طور عام، تقلیدی از الگویی دیگر است. حرکات تند و تیز و چرخش‌های انفجاری سر و گردن و مفاصل، یا تقلید از خزندگانی چون مار است(که وجه نمادین آن در بازنمایی خود شیطان یا موجودات منسوب و وابسته به او بر همگان عیان است) یا بازنمایی موجود «تسخیر شده»، همان موجودی که به تعبیر شیک و فانتزی امثال آبراموویچ، «انرژی» دریافت کرده است!

کسی که اندکی با فیلم‌های ژانر وحشت و نمونه‌های مشهور آن همچون «جن‌گیر»، «سِحر کردن»(کانجرینگ)، سری فیلم‌های «کینه» و «حلقه»، «اویجا، سرچشمه‌ی شر»، «جن‌زده در کانتیکت» و امثالهم و حرکات موجودات تسخیرشده آشنا باشد، به خوبی آن‌ها را در موزیک ویدئوهای امثال لیدی گاگا، بیانسه، آریا گراند، کیتی پری، نیکی میناج، مدانا و ...تشخیص می دهد. جالب این‌جاست که به این نوع رقص‌های شایع در موزیک‌ویدیوهای هالیوودی، ریتم بسیار تند، حرکات شکسته، چرخش‌های فوق‌سریع سر و گردن، چرخش‌های نیم‌دایره‌ای بالاتنه، قفل و باز شدن آرنج‌ها روی سینه و حرکات شبیه این، «رقص اهریمنی»(demonic dance) می گویند! این دقیقا حرکاتی است که میان موسیقی و پرفورمنس مشترک است.

اما نقطه‌ی اتصال پرفورمنس بحث‌انگیز یاسر خاسب، به بهانه بزرگداشت نظامی!؟، با تراوشات فکری مارینا آبراموویچ، احتمالا به ویدئویی برمی گردد که در سال 2012 با حضور لیدی گاگا و در تبلیغ عطر اختصاصی او(Fame) منتشر شد. آن مقطع، دوران اوج تاثیرپذیری گاگا از آبراموویچ بود.

در سرتاسر این ویدئوی عجیب و گروتسک، با اتمسفر اروتیک و سرشار از نمادپردازی(دقیقا مولفه‌هایی که ساختار پرفورمنس‌های آبراموویچ را تشکیل می دهند)، یک سیاهی به شدت تیره و براق غلبه دارد. این سیاهی به مادّه‌ی سیاهی برمی گردد که قرار است نماد محتوای عطر اختصاصی گاگا باشد.

او در طول ویدئو، یکسره در حال غوطه خوردن در این ماده سیاه، براق و لزج است و در عین حال، مردانی برهنه و تسمه‌پیچ شده(نماد بردگان جنسی مذکر) در حالتی تسخیر شده در اطاعت او هستند.

نکته‌ای که ناظران اهل فن و تحقیق به آن اشاره کردند این بود که این ویدئو توسط کارگردان مشهور و قدیمی هالیوود، ریدلی اسکات(بلید رانر، بیگانه، گلادیاتور) تهیه شده بود. ریدلی اسکات در کارنامه، فیلم‌هایی با محتوای رازآمیز کم ندارد. اما درست در همان سال 2012، فیلم عجیب و پررمز و راز «پرومتئوس»(از سری بیگانه) را کارگردانی کرد که در آن، باز همین ماده سیاه، براق و لزج و صمغ مانند حضوری مرموز دارد.

اما شاید واضح‌ترین حضور این «صمغ سیاه» در فیلم «لوسی»(لوک بسون/2016) با شرکت اسکارلت یوهانسون بود که وجهی مقدس و حیات‌بخش اما در عین حال شیطانی برای آن ترسیم شده بود.

جالب این‌جاست که در توضیح مشخصات عطر «Fame» تاکید شده که این اولین عطر سیاه عرضه شده به بازار است. اما این ماده سیاه که در انگلیسی «بلک گوو»(black goo) نامیده می شود، چیست؟

یکی از قابل‌تامل‌ترین توضیحاتی درباره‌ی ماهیت این ماده مرموز، در وبسایت موزه‌ی بریتانیا آمده است. طبق ادعای این وبسایت از زبان دکتر کیت فلاچر، محقق این موزه، بلک گوو چیزی است که در تابوت‌ها و مومیایی‌های مربوط به مصر باستان(900 تا 750 قبل از میلاد) آن‌ها وجود داشته و ترکیبی از مواد آلی و ارگانیک چون صمغ درختان خاص، موم زنبور عسل، قیر، چربی حیوانی و روغن گیاهی بوده است.

این که مصریان باستان، در تابوت و مومیایی فراعنه خود(که برای آنان وجه الوهیت داشتند و پرستیده می شدند) و وابستگان ایشان از این ماده سیاه استفاده می کردند، نشان از تقدس آن داشت. اما نکته بسیار مهم درباره‌ی مصر باستان چیست؟

مصر باستان در دوران فراعنه، سرآغاز شکوفایی «جادوی سیاه»، «ارتباط دنیای جن و انس» و حضور جنیان بین آدمیان است و به‌عنوان نماد دوران اوج «درهم‌آمیختگی دنیای انسان و دنیای تاریکی» در محافل و فرقه‌های سرّی تقدیس می‌شود، از همین‌روست که مثلاً نماد «هرم» برای نحله‌های مختلف شیطان‌پرست در سراسر دنیا، مقدس است. استفاده مکرّر از نمادها و دکورهای مربوط به مصر در موزیک-ویدئوهای ستارگان پاپ چون ریحانا، مدانا، بیانسه، کیتی پری و البته لیدی گاگا، قطعا به همین مساله راجع است.

حالا، این سوال را باید به صورت جدی پرسید که اصولا دلیل انتخاب حوض روغن سیاه، برای نمایش آقای «پرفورمر»(یاسر خاسب) چیست؟ غسل تعمید او در روغن سیاه به چه معناست؟ عبارات و واژگان مبهمی که در هنگام فرو رفتن و درآمدن از ماده سیاه می گفت، چه معنایی داشت؟

در نهایت، باید بر این نکته تاکید شود که رسالت ما به عنوان اهل قلم که رویدادهای فرهنگی و هنری را به نظاره نشسته‌ایم، تفسیر و تحلیل آن چیزی است که می بینیم. محدودیت و بگیر و ببند برای این آرتیست و آن آرتیست، نه خواست ما و نه در شان ماست، اما این نافی کارویژه‌ها و وظایف و تعهدات اهل قلم نیست که آن چیزی را که به اسم «هنر» به عموم مردم عرضه می شود، خوب حلاجی و تجزیه و تحلیل کنند تا سره از ناسره تشخیص داده شود. به عبارت دیگر، مخاطب قلم در حوزه فرهنگ و هنر، مخاطبان آثار فرهنگی و هنری است و قلم در این باب «تعهد» دارد.

سایر اخبار

مرگ در برابر دوربین

امیر جدیدی: کار کردن با اصغر فرهادی، چون درس خواندن در یک دانشگاه است

۲۰ فیلمی که با کشته شدن عوامل‌شان مشهور شدند

بازیگر معروف هندی درگذشت+عکس

جورج کلونی خطاب به رسانه‌های زرد: عکس فرزندان سلبریتی‌ها را منتشر نکنید!

تصاویر سریال انیمیشنی زوتوپیا (Zootopia) منتشر شد

نقد سریال «زخم کاری» در برنامه هفت/ فراستی: بعید می‌دانم مهدویان مکبث را خوانده باشد

بهترین همکاری‌های مرد عنکبوتی و دکتر استرنج

حضور ناگهانی ستاره هالیوود در اوکراین جنگ‌زده

بایکوت مصاحبه‌ تکان‌دهنده‌ کودک-ستاره‌ فیلم «تنها در خانه» / شاهدی دیگر از سلطه‌ی مافیای پدوفیل بر هالیوود +تصاویر

برچسب ها: روزپلاس ، نمایش روغنی ، صمغ سیاه مصری ، جادوی سیاه و ارتباط دنیای جن و انس ، آبراموویچ ، هنر تحمل