۴۰ سالگی سپاه با ۸ فرمانده؛ از «منصوری» تا «سلامی»

به گزارش روزپلاس؛ 40 سال پیش در چنین روزی آیت‌الله شهید بهشتی از طرف شورای انقلاب اولین حکم فرماندهی سپاه پاسداران را صادر کرد و حیات این نهاد انقلابی رسما آغاز شد. 

پیش از این انتخاب، سپاه‌های متعددی در گوشه و کنار کشور برای پاسداری از انقلاب اسلامی تشکیل شده بود، برای مثال شهید محمد منتظری در محل فعلی اداره گذرنامه در خیابان ستارخان سپاهی تحت عنوان "پاسا" تاسیس کرده بود،  یک سپاه نیز در پادگان جمشیدیه با کمک جواد منصوری و عباس آقازمانی(ابوشریف) تاسیس شده بود. 

حجت‌الاسلام لاهوتی نیز در «پادگان حر» مجموعه‌ای راه‌اندازی کرده بود و سپاهی زیرنظر دولت موقت به فرماندهی علی دانش‌منفرد تشکیل شده بود. با نظر امام راحل تلاش بر این شد تا سپاه‌های متعدد تجمیع شوند لذا با نظر شهید بهشتی، جواد منصوری که از مبارزان مسلمان پیش از انقلاب بود در حکمی 6 ماهه به سمت فرماندهی سپاه پاسداران منصوب شد. 

در تیرماه سال 58 نیز اولین شورای فرماندهی سپاه پاسداران تاسیس و در این شورا مسئول روابط عمومی یوسف فروتن، مسئول  آموزش شهید کلاهدوز، ابوشریف مسئول عملیات، رفیق‌دوست مسئول تدارکات و مسئول تحقیقات و تدارکات علی‌محمد بشارتی شد. 

اولین اعضای شورای فرماندهی سپاه پاسداران. خط اول این حکم تاکید بر تاسیس سپاه از تاریخ 2 اردیبهشت 58 دارد

جواد منصوری متولد 1324، پیش از انقلاب از اعضای حزب ملل اسلامی بود و هم‌اکنون در مرکز اسناد انقلاب اسلامی مشغول به‌کار است.

فرماندهی جواد منصوری تا اواخر سال 58 ادامه داشت، تا اینکه ابوالحسن بنی‌صدر به‌عنوان رئیس‌جمهور، جانشین فرمانده کل قوا شد. براساس خاطرات عباس دوزدوزانی، "بنی صدر سابقه ذهنی خوبی نسبت به من نداشت اما نسبت به ابوشریف نظر مثبتی داشت، به‌همین جهت در تعیین فرمانده سپاه مانده بود، پس از کشمکش‌های فراوان یک حکمی برای سه نفر از ما سپاهی‌ها صادر کرد. 1- من به‌عنوان فرمانده سپاه 2- عباس آقازمانی به‌عنوان جانشین فرمانده سپاه 3- یوسف کلاهدوز به‌عنوان رئیس ستاد مشترک...."(تاریخ شفاهی تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ص184)

فرماندهی مرحوم دوزدوزانی مدت زیادی دوام نیاورد تا اینکه بنی‌صدر که در تلاش بود وی را برکنار کند، عباس آقازمانی (ابوشریف) را به‌جای او منصوب کرد. 

عباس آقازمانی(ابوشریف) نیز در مدت چندماه به‌عنوان فرمانده کل سپاه منصوب شد. وی متولد 1318 بود و پیش از پیروزی انقلاب در قالب حزب ملل اسلامی و سازمان حزب‌الله مبارزه می‌کرد و قبل از تاسیس رسمی سپاه نیز در پادگان جمشیدیه با کمک برخی مبارزان قبل انقلاب مجموعه‌ای تحت نام سپاه تاسیس کرده بود. 

از چپ: جواد منصوری و ابوشریف اولین فرماندهان سپاه پاسداران 

27 خرداد 1359، عباس آقازمانی با استعفا از سمت خود، سردار مرتضی رضایی را به‌عنوان فرمانده سپاه پیشنهاد داد، علت انتخاب فرماندهان متعدد برای سپاه، اختلاف بنی‌صدر با این نهاد انقلابی بود. براساس خاطرات مرحوم حاج احمد خمینی "بنی‌صدر با سپاه بد بود. علت آن هم یک علت واضحی بود چرا که بنی‌صدر می‌خواست در ایران قدرت مطلقه شود و سپاه را اولین و قوی‌ترین گروهی می‌دید که مقابلش می‌ایستد. وقتی که پیش امام هم می‌آمد دائما راجع‌به سپاه مخالف‌خوانی می‌کرد و یا راجع‌به ارتش، از آن آدم‌هایی  که در آن خوب و مکتبی بودند، بد می‌گفت..."(پیام انقلاب، شماره59)

تیرماه سال 59، مرتضی رضایی به‌عنوان فرمانده سپاه منصوب شد و امام راحل نیز در حکمی فرماندهی وی را تایید کرد. در روز تایید حکم وی از سوی امام خمینی در تاریخ 28 تیر 59، رضایی به‌همراه جمعی از فرماندهان سپاه سراسر کشور به دیدار امام خمینی رفت. امام خمینی در این دیدار با تاکید به هماهنگی پاسداران با شهید محلاتی(نماینده امام در سپاه) و آیت‌الله خامنه‌ای(نماینده امام در وزارت دفاع) فرمودند "همه ما با هم برادر و با هم برای حفظ یک امانتی که خدا به دست ما داده است و سپرده است[تلاش نماییم]و هم سفارش می‌کنم به همۀ اشخاصی که در هر جا صحبت می‌کنند، یا ـ فرض کنید که ـ قلمفرسایی می‌کنند که تضعیف قوای انتظامی، سپاه پاسداران، تضعیف اسلام است. تضعیف لشکر اسلامی، تضعیف اسلام است؛ تضعیف ژاندارمری تضعیف اسلام است، تضعیف ـ عرض می‌‌کنم ـ سایر قوای مسلح و انتظامی تضعیف اسلام است..."

سردار مرتضی رضایی چهارمین فرمانده سپاه 

انتصاب مرتضی رضایی به سمت فرماندهی سپاه، تا شهریور سال 60 ادامه یافت و بعد از‌ آن محسن رضایی به این سمت منصوب شد.  مرتضی رضایی بعدها در سال 72 به سمت فرماندهی «حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران» منصوب شد و مدتی نیز در سال 85 جانشین فرمانده کل سپاه  بود. 

محسن رضایی متولد 1333، پیش از انقلاب در گروه منصورون فعالیت مبارزاتی می‌کرد و بعد از پیروزی انقلاب، در تشکیل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نقش داشت. قبل از فرماندهی کل سپاه، رضایی مسئول واحد اطلاعات این نهاد بود و نقش مهمی در ضربه به گروهک‌های معاند ایفا کرد. 

از اقدامات مهم رضایی در دوره 16 ساله فرماندهی سپاه پاسداران(60الی 76) می‌توان به تشکیل سازمان رزم سپاه، تشکیل نیروهای سه‌گانه(هوایی، زمینی و دریایی)، تاسیس دانشگاه امام حسین، موفقیت‌ در اجرای عملیات‌های متعدد از جمله فتح‌المبین، بیت‌المقدس، والفجر8، کربلای5 اشاره کرد. بعد از پایان دفاع مقدس، سپاه در بازسازی خرابی‌های جنگ نیز مشارکت داشت و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء در دوره فرماندهی محسن رضایی تاسیس شد.

محسن رضایی که بیشترین دوره فرماندهی سپاه را در کارنامه دارد، سال 76 از این مسئولیت استعفا داد. وی علت کناره‌گیری‌اش از سپاه را چنین می‌گوید "دهم خرداد 76 بود. قبلاً از طریق دفتر مقام معظم رهبری اعلام شده بود که معظم له، حقیر را فرا خوانده‌اند، خدمتشان شرفیاب شدم. فرمودند "در خصوص کنار رفتن شما از سپاه، گفته بودم صبر کنید خبرتان می‌کنم حالا وقتش رسیده، بگو چرا نمی‌خواهی فرمانده سپاه بمانی؟" ماجرا از این قرار بود که حدود سه سال قبل، به ایشان عرض کرده بودم اجازه فرمایند که فرمانده سپاه نباشم و فردی دیگر را بدین مسئولیت منصوب فرمایند و پس از آن در تاریخ 10/10/74 طی نامه ای 11 صفحه‌ای توضیحاتی داده و در نهایت از ایشان جابجایی در مسئولیت سپاه را خواسته و در پایان نوشتم «البته اگر حضرتعالی تکلیف بفرمائید که در سپاه بمانم تا آن زمان که موهایم سپید شود و با عصا به سپاه بروم، خواهم رفت...» پس از تقدیم این عریضه، معظم له فرمودند "صبر کنید خبرتان می‌کنم." اینک پس از سه سال، که برای من صبری طولانی بود و هر روز، بیش از گذشته، نگرانی هایی از وضعیت آینده کشور به من دست می داد، زمان موعود رسیده و در محضر ایشان بودم، فرمودند: استدلال هایتان را بگویید، دلایلی را که از قبل، مهیا کرده بودم، برشمردم، خطراتی را که در بیرون سپاه و در جامعه احساس می‌کردم، عرض کردم..... عرایض حقیر، دو ساعت ربع کم، طول کشید. در بین صحبتها هم، ایشان سئوالاتی می‌فرمودند و من پاسخ می‌دادم. در پایان فرمودند: مطالبتان تمام شد؟ عرض کردم: بله، ایشان ساعت را نگاه کرده، فرمودند: دقیقاً یک ساعت و سه ربع شد و افزودند، حالا، من قانع شدم که شما از فرماندهی سپاه کنار بروید. البته مصلحت نیست که بدون مسئولیت باشید. چرا که نیروهای حزب اللهی نخواهند پذیرفت شما مسئولیتی نداشته باشید..."

محسن رضایی در دوره فرماندهی سپاه در زمان جنگ

19 شهریور سال 76، محسن رضایی بعد از یک دوره طولانی از فرماندهی سپاه کنار رفت و سرلشکر یحیی رحیم‌صفوی جایگزین وی شد. آیت‌الله خامنه‌ای در حکم انتصاب رحیم صفوی برای فرماندهی سپاه می‌نویسند "بحمدالله مردم ما و بخصوص فرزندان سپاهی‌ام چهره منور شما را به خوبی می‌شناسند. دوران دفاع مقدس یکسره دوران فداکاریهای شما است، پیش از آن در میدانهای نبرد با ضد انقلاب مسلح و پس از آن در مسئولیت جانشینی فرمانده سپاه، انواع خدمات را مخلصانه ارائه کرده و کاراییهای گوناگون خود را همراه با تعهد و صفا بروز داده‌اید و این همه را به سوابق مبارزاتی خود در دوران اختناق ستمشاهی افزوده‌اید." 

سید یحیی صفوی برادر شهید محسن صفوی(فرمانده قرارگاه مهندسی صراط المستقیم)، متولد 1331 در اصفهان است که در دوره دفاع مقدس فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران و از سال 68 الی 76 نیز قائم‌مقام(جانشین) محسن رضایی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. 

رحیم‌صفوی مفتخر به دریافت دو نشان فتح درجه یک و یک نشان فتح درجه دو است. با پایان دوران مسئولیت سرلشکر رحیم‌صفوی، مقام معظم رهبری سال 86، در حکمی محمدعلی جعفری را به فرماندهی کل سپاه منصوب کردند. 

سرلشکر جعفری دانشجوی معماری دانشگاه تهران و از دانشجویان پیرو خط امام(ره) بود، در دوران دفاع مقدس فرمانده یگان 31 عاشورا، فرمانده قرارگاه‌های نجف و قدس و بعد از دوران دفاع مقدس فرمانده نیروی زمینی و همچنین رئیس مرکز مطالعات راهبردی سپاه شد. کتاب «کالک‌های خاکی» مجموعه خاطرات سردار جعفری از کودکی تا عملیات آزادسازی خرمشهر است.

از اقدامات مهم سردار جعفری در دوره فرماندهی کل سپاه می‌توان به مقابله این نهاد با تروریست‌های منطقه به‌ویژه داعش در سوریه و عراق اشاره کرد. تشکیل هوانیروز سپاه و تبدیل نیروی هوایی به «هوافضا» و رشد توان موشکی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی از جمله اقدامات وی است. 

مراسم اعطای درجه سرلشکری به محمدعلی جعفری از سوی فرمانده معظم کل قوا

شب گذشته و در آستانه 40 سالگی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سردار حسین سلامی از یادگاران دوران دفاع مقدس از سوی فرمانده معظم کل قوا با یک درجه ارتقا به سرلشکری، فرمانده کل این نهاد شد. 

سرلشکر سلامی متولد سال 1339 در روستای وانشان از توابع شهرستان گلپایگان است. وی در سال 1357 همزمان با سال پیروزی انقلاب اسلامی در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت پذیرفته شد اما با وقوع جنگ تحمیلی و آغاز انقلاب فرهنگی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست. در کردستان و جبهه جنوب عهده‌‏دار مسئولیتهای رزمی و فرماندهی مختلف کنار رزمندگان اسلام بود. عمده فعالیتهای وی در دوران دفاع مقدس مربوط به لشکر کربلا، لشکر 14 امام حسین(ع) اصفهان و مسئولیت عملیات قرارگاه دریایی نوح می‌شود.

سردار سلامی پس از دوران دفاع مقدس از سال 1371 تا 1376 فرمانده دانشکده دافوس بود. وی معاونت عملیات ستاد مشترک سپاه را از سال 1376 تا 1384، فرماندهی نیروی هوایی سپاه‌ پاسداران از سال 1384 تا 12 مهرماه 1388 و جانشینی فرماندهی کل سپاه و عضویت در هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی را در کارنامه دارد.